Τα λιγότερο επιβλαβή προϊόντα νικοτίνης συμπεριλαμβανομένων συσκευών ατμίσματος (ηλεκτρονικά τσιγάρα), προϊόντων θέρμανσης καπνού (HTP) και μασώμενου καπνού (pasteurised oral snus) μπορούν – σύμφωνα με την επιστημονική έρευνα της σειράςBurning Issues– να περιορίσουν τις βλάβες για τους καπνιστές, μειώνοντας τους θανάτους, καθώς επιτρέπουν στους «θεριακλήδες» να παίρνουν νικοτίνη από ένα σύστημα απαλλαγμένο από τον καπνό της καύσης του τσιγάρου, που ευθύνεται κατά κύριο λόγο για τις ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα.

Οι συντάκτες του Burning Issues, μιας σειράς εκθέσεων της βρετανικής υπηρεσίας δημόσιας υγείας Knowledge Action Change (KAC) εκτιμούν ότι υπάρχει μια επείγουσα ανάγκη να επιταχυνθεί η μείωση της βλάβης που προκαλεί το κάπνισμα μέσω της χρήσης τέτοιων προϊόντων – κάτι εφικτό, όπως αποδεικνύεται πλέον από μια συνεχώς εμπλουτιζόμενη βάση δεδομένων.

Η τελευταία έρευνα του Burning Issues: The Global State of Tobacco Harm Reduction (GSTHR) 2020, που παρουσιάστηκε σε ανοιχτή διαδικτυακή εκδήλωση πριν λίγες μέρες και την οποία παρακολούθησε το Fortune Greece αποκάλυψε ότι σήμερα υπάρχουν μόνο εννέα χρήστες SNP για κάθε 100 καπνιστές παγκοσμίως και κυρίως σε χώρες με υψηλό εισόδημα.

Συνολικά, 98 εκατομμύρια άνθρωποι εκτιμάται ότι χρησιμοποιούν ασφαλέστερα προϊόντα νικοτίνης παγκοσμίως κι από αυτούς 68 εκατομμύρια είναι ατμιστές, κυρίως στις ΗΠΑ, την Κίνα, τη Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, την Ιαπωνία, τη Γερμανία και το Μεξικό.

Επίσης 20 εκατομμύρια είναι οι χρήστες προϊόντων που θερμαίνουν τον καπνό, με τους περισσότερους στην Ιαπωνία, όπου οι πωλήσεις τσιγάρων έχουν μειωθεί κατά 32% από το 2016, λίγο μετά που εμφανιστηκε τέτοιο προϊόν μεγάλης καπνοβιομηχανίας.

Αν και τα επίσημα δεδομένα για την χρήση SNP είναι προς το παρόν περιορισμένα, ωστόσο, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι ικανά και στοιχειοθετήσουν μια εικόνα για τον αντίκτυπο και τις δυνατότητές τους στην αντιμετώπιση των θανάτων και των ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα. Ενδεικτικά σημειώνεται ότι παγκοσμίως 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι καπνίζουν, ποσό που παρέμεινε αμετάβλητο για δύο δεκαετίες παρά τα δισεκατομμύρια που δαπανήθηκαν από κυβερνήσεις και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) για τον έλεγχο του καπνίσματος.

Το 80% των καπνιστών παγκοσμίως ζουν σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα και οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν λόγω ασθένειας που σχετίζεται με το κάπνισμα κάθε χρόνο. Ο ΠΟΥ εκτιμά ότι ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι θα πεθάνουν από ασθένεια που σχετίζεται με το κάπνισμα έως το 2100.

Η επείγουσα ανάγκη εξεύρεσης νέων προσεγγίσεων είναι σαφής, ειδικά στις χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα, όπου τα μέτρα ελέγχου του καπνίσματος εφαρμόζονται ανεπαρκώς, τα ποσοστά καπνιζόντων είναι υψηλά και ο πληθυσμός αυξάνεται με υψηλούς ρυθμούς, δημιουργώντας πιέσεις στα συστήματα υγείας, αλλά και στις δομές που προσφέρουν στους καπνιστές υποστήριξη για να σταματήσουν την βλαβερή για την υγεία τους συνήθεια.

Η πρόκληση για τις ρυθμιστικές αρχές

Δεδομένου ότι τα Λιγότερο Επιβλαβή Προϊόντα Νικοτίνης  είναι διαθέσιμα, προσβάσιμα και προσιτά σε χώρες όπως η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ισλανδία, οι ρυθμοί μείωσης του καπνίσματος επιταχύνονται. Αλλά παρά το γεγονός ότι είναι πλέον διαθέσιμα στην αγορά προϊόντα που είναι αποδεδειγμένα ασφαλέστερα από τα καιόμενα τσιγάρα, για τις αρμόδιες αρχές του τομέα υγείας και τις ρυθμιστικές αρχές που ελέγχουν την αγορά καπνού σε πολλές χώρες εξακολουθεί να προβάλλει ως απειλή και όχι ως ευκαιρία η μετάβαση αυτή από το παραδοσιακό καιόμενο τσιγάρο στα εναλλακτικά προϊόντα καπνού.

Οι ομιλητές του συνεδρίου ανέφεραν πώς την ίδια στιγμή που δαπανώνται δισεκατομμύρια σε εκστρατείες για τη μείωση των βλαβών του τσιγάρου η παραπληροφόρηση, τα κατασκευασμένα διλήμματα και ο φόβος που σπείρουν σχετικά με τους κινδύνους των SNP επηρεάζουν την εμπιστοσύνη των χρηστών και αποθαρρύνουν τους καπνιστές από την απόφαση να κάνουν την αλλαγή.

Από τα δεδομένα της έρευνας του Burning Issues για 200 χώρες προκύπτει ότι 36 χώρες έχουν απαγορεύσει τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, 39 έχουν απαγορεύσει τη χρήση snus και 13 χώρες έχουν απαγορεύσει τα προϊόντα θερμανσης του καπνού. Αντίθετα, μόνο μία χώρα (Μπουτάν) έχει επιβάλει απαγόρευση της πώλησης του κλασικού τσιγάρου. Όσο για την Ελλάδα, διαπιστώνεται μια συνολική πτωτική τάση καπνιστών στον γενικό πληθυσμό από το 2006, στο 37% από 42% αντίστοιχα. Η έρευνα αξιοποιεί τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου με έτος βάσης το 2017.

Η αποτυχία των Συστημάτων Υγείας 

Στην ανοιχτή συζήτηση που διοργάνωσε η KAC στο Λονδίνο σε συνεργασία με τη ΜΚΟ THR Malawi που εδρεύει στη Λιλόνγκουε (Μαλάουι), ο ομότιμος καθηγητής του Imperial College London και διευθυντής της KAC, Gerry Stimson, τόνισε ότι η συγκυρία είναι καθοριστική για την μελλοντική υγεία 1,1 δισεκατομμυρίου καπνιστών σε όλο τον κόσμο. Όπως είπε, αυτός ο αριθμός δεν έχει αλλάξει από το 2000 και δεν αναμένεται να αλλάξει πριν το 2025 καταδεικνύοντας μια αποτυχία των συστημάτων Δημόσιας Υγείας.

Αναφερόμενος στη μεγάλη εικόνα σημείωσε ότι το 80% των καπνιστών ανήκουν σε χώρες χαμηλού εισοδήματος.

«Το να αποθαρρύνουμε τους ανθρώπους από το να καπνίζουν είναι σημαντικό, αλλά οι καμπάνιες για την αποθάρρυνση των παιδιών από το κάπνισμα θα έχουν χαμηλή ή ελάχιστη επίδραση στην θνησιμότητα από το κάπνισμα, που θα φανεί τα επόμενα 30 χρόνια. Άρα η προτεραιότητα είναι να βοηθήσουμε τους καπνιστές να βρουν άλλους τρόπους να χρησιμοποιούν νικοτίνη. Τα στοιχεία που έχουμε είναι πολύ ισχυρά και έχουμε λύση: Πιο ασφαλή προϊόντα νικοτίνης».

Σύμφωνα με τον κ. Stimson οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να ακούσουν τους καταναλωτές και να εφαρμόσουν πολιτικές που πραγματικά επικεντρώνονται στη μείωση του παγκόσμιου αριθμού των ασθενειών και των θανάτων που σχετίζονται με το κάπνισμα το συντομότερο δυνατόν.

Τι αποκαλύπτει η έρευνα

Εξάλλου, έχει αποδειχθεί ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι 95% λιγότερο επιβλαβή από τα παραδοσιακά τσιγάρα, σύμφωνα με μια μελέτη του καθηγητή David Nutt, ιδρυτή της DrugScience (Ηνωμένο Βασίλειο) – που διεξάγει επιστημονική έρευνα για τις επιπτώσεις των φαρμάκων, ανοιχτή στο ευρύ κοινό και μακριά από πολιτικά και εμπορικά συμφέροντα. «Πολλοί λεγόμενοι “ειδικοί” απορρίπτουν επιστημονικά στοιχεία για την ασφάλεια του ατμίσματος ή του snus προσβάλλοντας και δυσφημίζοντας επιστήμονες όπως εμένα τον ίδιο. Το να απορρίψεις την πιθανότητα μείωσης της βλάβης του καπνού είναι ίσως το χειρότερο παράδειγμα επιστημονικής άρνησης από τότε που η Καθολική Εκκλησία απαγόρευσε τα έργα του Κοπέρνικου το 1616», τόνισε χαρακτηριστικά.